Lặn lội đường sá xa xôi, qua mấy chặng xe, tàu từ Côn Đảo ra đảo Thổ Châu thuộc huyện Phú Quốc để thắp nén hương cho những người thân bị Khmer đỏ thảm sát năm đó, bà Đỗ Thị Kim Nghĩa, năm nay 64 tuổi cho biết, gia đình bà có 11 thành viên gồm cha mẹ, 5 người em trai, 2 vợ chồng người em gái và 2 đứa cháu, trong đó có 1 đứa đang còn trong bụng mẹ đã thiệt mạng trong vụ thảm sát dã man này. Lúc đó bà đã có chồng và đang sinh sống ở Côn Đảo. Nghe tin gia đình bị sát hại nhưng do hoàn cảnh kinh tế khó khăn, điều kiện đi lại không cho phép nên mãi đến năm nay bà mới có dịp ra đây.

Bà Đỗ Thị Kim Nghĩa nghẹn ngào nói: “Đau lòng quá. Bây giờ cha mẹ chết hết rồi, chỉ còn một mình ở với chồng ngoài Côn Đảo. Con thì còn nhỏ nên ở lại nuôi con cho tới bây giờ con khôn lớn hết rồi nên phải đi một chuyến. Kỳ rồi đi cách đây một tháng, lần này đi nữa là lần thứ hai. Đi ra đó vái van ông bà, xương cốt gửi ở đó…”

Ngày 30-4-1975, chính quyền ngụy quân tan rã, miền Nam hoàn toàn giải phóng, nhưng vào thời điểm đó do bộ đội địa phương huyện Phú Quốc đang bận rộn tiếp quản các cơ sở của địch để lại nên ngày 10-5-1975, quân Khmer đỏ tấn công chiếm đảo, đưa ra biển tàn sát hơn 500 người dân, chỉ vài gia đình trong số đó may mắn thoát chết. Sau đó các lực lượng bộ đội chủ lực và địa phương tổ chức đánh địch. Đến chiều ngày 24-5-1975 đảo Thổ Châu mới chính thức được giải phóng.

Là một trong những gia đình ít ỏi may mắn còn sống sót trong vụ thảm sát này, ông Nguyễn Văn Sỹ, 79 tuổi bồi hồi nhớ lại: “Bữa đó nó đem tàu lại lùa đi thì ông thuyền trưởng nói ổng cũng bị bắt buộc ra đảo. Ổng nói cho mình hay thông tin này nhưng đừng nói ra nếu không ổng bị nó chặt đầu. Nó cho gia đình mình ở trên chiếc ghe rồi dùng dây kéo đi. Đến sáng mới phát hiện dây bị đứt và mình thấy đảo Phú Quốc, lúc đó biết là mình được sống. Trong lòng cũng nghĩ chắc ông đó cứu mình thôi”.

Năm 1992, UBND tỉnh Kiên Giang thành lập Ban chỉ đạo lâm thời xã Thổ Châu và thực hiện chương trình đưa dân ra sinh sống tại đây. Ngày 24-4-1993, xã Thổ Châu chính thức được thành lập theo Nghị định số 96 của Chính phủ. Để tưởng nhớ những đồng bào bị thảm sát và những chiến sỹ đã hy sinh bảo vệ toàn vẹn lãnh thổ, UBND huyện Phú Quốc đã cho xây dựng đền tưởng niệm, vừa là nơi lưu giữ chứng tích tội ác dã man của Khmer Đỏ thảm sát đồng bào trên đảo, vừa đáp ứng nguyện vọng của nhân dân xã đảo có nơi tưởng niệm, hương khói, thờ cúng những người đã khuất. Đến thời điểm này, huyện đã vận động được hơn 2,1 tỷ đồng để xây dựng. Công trình cơ bản hoàn thành những hạng mục chính.

Ông Văn Hà Phong, Bí thư Huyện ủy Phú Quốc cho biết thêm: “Lập đền thờ này trước hết là nơi thờ phụng những gia đình bị tàn sát không có gia đình thờ thì người dân trên đảo hằng năm cúng bái. Cũng là để nhắc lại một thời nhân dân ta bám đất, bám biển, bám đảo để giữ gìn đất nước. Hai là giáo dục truyền thống của dân ta luôn luôn sẵn sàng đối phó với kẻ thù để giữ gìn biển đảo thân yêu, cả vùng biển Việt Nam cũng như vùng biển Tây Nam của Tổ quốc”.

Qua 20 năm xây dựng và phát triển, xã đảo Thổ Châu đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Hệ thống điện, đường, trường, trạm đã được xây dựng, tỷ lệ hộ nghèo giảm còn 3,7%, nhà kiên cố, bán kiên cố chiếm 60%. Con đường cơ động vòng quanh đảo với tổng mức đầu tư hơn 102 tỉ đồng cũng đã được khánh thành. Đường được tráng bê tông xi măng, thi công theo tiêu chuẩn thiết kế đường miền núi cấp 5. Tổng chiều dài toàn tuyến hơn 5,2km, chiều rộng nền đường 6,5m. Công trình đường cơ động đảo Thổ Chu sẽ góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế-xã hội, nâng cao chất lượng cuộc sống của cư dân trên đảo./.

* Nhân dịp Thổ Châu kỷ niệm 20 năm thành lập, Báo Tuổi Trẻ TP. Hồ Chí Minh cũng đã trao tặng ba tủ sách cho Hải quân, Đồn Biên phòng và UBND xã Thổ Châu, mỗi tủ sách trị giá 5 triệu đồng./.